تا مدتها پس از ترویج اینترنت در دنیای دیجیتال، یکی از بزرگترین دغدغههای شرکتها این بود که بتوانند دادههای خود را از اشخاص و نهادهای ثالث دور نگه دارند. به همین دلیل هم نخستین وی پی انهای اولیه وارد دنیا شدند. این ویپیانها میتوانستند یک تونل امن بین سرور خود و دستگاه کاربر ایجاد کنند و شبکهای ایمن را برای کاربران مهیا سازند. به این شکل، دادهها و اطلاعات مهم به دستِ افراد بیگانه نمیافتاد. کم کم استفاده از ویپیانها از دایرهی شرکتها و کمپانیها بیرون آمد و به کاربران روزمرهی اینترنت رسید. هدف اصلی هم دسترسی به محتواهای اینترنتی بود که برای برخی از مناطق دنیا قفل و ممنوع بودند. اما آیا اینها تنها وظیفه و کاربردهای یک ویپیان هستند؟
امروز دیجی وی پی ان به توضیح مفهوم VPN، کاربر آن و ویژگیهای ویپیانهای ایدهآل میپردازد. همراه ما باشید.
آنچه در این مقاله میخوانید
وی پی ان (VPN) اصطلاحا کوتاه شدهی عبارت Virtual Private Network است که به معنای «شبکهی خصوصی مجازی» میباشد. این شبکههای خصوصیِ مجازی در واقع به کاربران اجازه میدهند تا بتوان در دل شبکههای مجازی عمومی، شبکهی خصوصی ایجاد کرد. ویپیانها ترافیک اینترنت شما را رمزنگاری میکنند و یک هویتِ اینترنتی مبدل به شما میدهند. به این شکل، اشخاص ثالث به سختی میتوانند رد فعالیتهای شما را در دنیای اینترنت بزنند یا حتی اطلاعات شما را بدزدند. جالب اینجاست که این رمزنگاری به صورت ریل تایم و در زمان واقعی شکل میگیرد و دادههای شما را از دست اشخاص ثالث دور نگه میدارد.
کاری که وی پی ان میکند این است که آی پی واقعیِ شما را مخفی میکند. هاستهای ویپیان معمولا یکسری سرورهای ریموت اختصاصی دارند که وقتی شما ویپیان خود را وصل میکنید، شبکهی شما مجددا هدایت یافته و بر روی این سرورها استوار میشود. این یعنی که وقتی با ویپیان مشغول گشت و گذار در فضای اینترنت هستید، در واقع این سرور ویپیان است که منبع دادههای شماست. به این ترتیب تامینکنندههای اینترنت شما (که به آنها ISP یا سرویس پروایدر هم میگویند) و سایر اشخاص ثالث نمیتوانند متوجه شوند که شما از چه وبسایتهایی دیدن میکنید، چه دادههایی را در فضای آنلاین ارسال کرده و حتی دریافت میکنید.
بنابراین میتوان ادعا کرد که یک وی پی ان، مانند یک فیلتر عمل میکند که دادههای اینترنت شما را برای هر شخصی بجز شما نامفهوم میسازد. به این شکل، حتی اگر اشخاصی به اطلاعات شما دسترسی پیدا کنند، عملا این اطلاعات نامفهوم و بیمصرف خواهند بود.
همانطور که گفتیم، وی پی ان باعث میشود که اطلاعات ترافیکِ آنلاین شما پنهانی و مخفی بماند. به این شکل، از اطلاعات شما در برابر نفوذ خارجی محافظ میشود. اطلاعات رمزنگارینشده در فضای عمومی، توسط هر شخصی که به شبکه دسترسی داشته باشد و بخواهد دادههای شما را مشاهده کند، در دسترس قرار دارد. اما یک ویپیان به شما کمک میکند تا بتوانید این داده را از دستان جنایتکاران سایبری و هکرها دور نگه دارید. بنابراین ویپیانها مزایای متعددی دارند. به عنوان مثال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. رمزنگاری ایمن دادهها
برای اینکه بتوانید اطلاعات یک نفر را مطالعه کنید، به کلیدِ رمزگشا نیاز دارید. بدون این کلید عملا میلیونها سال طول میکشد تا یک کامپیوتر بتواند کدهای مربوط به این اطلاعات را بشکند و به این اطلاعات دسترسی پیدا کند. استفاده از ویپیان به شما کمک میکند تا بتوانید اطلاعات مربوط به فعالیتهای اینترنتی خود را مخفی کنید؛ حتی اگر تامینکنندهی سرویس شما، یک شبکهی اینترنت عمومی باشد.
۲. با کمک ویپیانها، مکان شما مخفی خواهد ماند!
وی پی انها در اصل مانندِ پروکسیهای شما در فضای اینترنت هستند. چرا که اطلاعات مربوط به مکانِ دموگرافیک شما، از سرورهای یک کشور دیگر تامین میشود. وقتی سرورهای یک کشور دیگر تامینکنندهی دادههای شما باشند، محلِ اصلی شما مخفی خواهد ماند. البته برخی از این سرورها رفتار آنلاین شما ضبط میکنند؛ اما این اطلاعات را در اختیار اشخاص ثالث قرار نمیدهند. این یعنی هرگونه رفتار آنلاین شما تا ابد مخفی میماند و کس دیگری نمیتواند به آن دسترسی پیدا کند.
۳. با کمک ویپیانها، میتوان به محتواهای محلی دست پیدا کرد.
محتواهای محلی و منطقهای در تمامیِ نقاط دنیا در دسترس نخواهند بود. به همین دلیل است که بسیاری از افراد برای دسترسی به این محتواها، به وی پی ان احتیاج دارند. سرویسها و وبسایتهایی که این محتواها را تامین میکنند، تنها برای بخشی از دنیا در دسترس هستند. با توجه به اینکه اتصالِ استاندارد اینترنت باعث میشود که محل شما برای سرورها مشخص و معلوم باشد؛ ممکن است در ناحیهای باشید که دادههای یک وبسایت یا سرویس برای آن قفل است. ویپیان به شما کمک میکند تا بتوانید با سرور یک کشور دیگر جستجو کنید یا به عبارتی «مکان خود» را تغییر دهید.
۴. ایمنسازی اطلاعاتِ در حال انتقال
اگر مشغول دورکاری هستید، احتمالا گاهی شرایطی پیش میآید که باید به شبکهی شرکت خود وصل شوید. به دلایل امنیتی، اطلاعاتی که در فضای این شبکه دست به دست میشوند، باید از دستان غریبه دور بمانند. به این ترتیب، برای دسترسی به این اطلاعات باید از یک ویپیان استفاده کنید. ویپیانها به شما کمک میکنند تا بتوانید از طریق سرورهای خصوصی به اطلاعات دسترسی پیدا کنید، اتصال شما رمزنگاری شده باشد و به این ترتیب، ریسکِ نشت اطلاعات به حداقل میزان ممکن برسد.
کاربران به دلایل متعددی به استفاده از وی پی انها روی میآورند. در حالت عادی، این تامینکنندهی سرویس اینترنت شماست که وظیفهی برقراریِ اتصال شما را به اینترنت بر عهده دارد. تامینکنندگان سرویس شما به این ترتیب میتوانند آدرس آیپی شما را مشاهده کنند. شما از طریق مسیری که تامینکنندگان سرویس برایتان مهیا کردهاند، به اینترنت دسترسی پیدا میکنید و از طریق آنهاست که میتوانید هر چه را که میخواهید به صورت آنلاین به دست آورید.
شاید در نگاه اول، تامینکنندگان سرویس برایتان قابل اعتماد به نظر برسند. اما از طرفی ممکن است اطلاعات شما را در اختیار تبلیغکنندگان، پلیس، یا نهادهای دولتی (یا حتی اشخاص ثالث دیگر) قرار دهند. بدتر از آن این است که گاهی ممکن است دزدان سایبری به تامینکنندگان سرویسِ شما حمله کنند و اطلاعات عمومی و خصوصی شما را به تاراج ببرند. این امر بخصوص در زمانی که شما به یک شبکهی وایفای عمومی وصل شدهاید، مهمتر جلوه میکند. شما هرگز نمیتوانید بفهمید که چه کسی ترافیک اینترنت شما را مشاهده میکند. اینکه چه کسی پسوردها، اطلاعات شخصی، اطلاعات بانکی و حتی تمامی اطلاعات هویتی شما را مشاهده میکند، برای شما قابل تشخیص نخواهد بود. دقیقا به همین دلیل است که استفاده از ویپیانها مهمتر جلوه میکند.
یک وی پی ان خوب میتواند قابلیتهای مختلفی را در اختیار شما قرار دهد. اول از همه، خودِ این ویپیان باید در برابر حملات سایبری ایمن باشد.
وظیفهای اصلی و اولیهی ویپیان این است که آدرس آیپی شما را مخفی کند. به این شکل شما میتوانید بدون ریسکِ دخالت اشخاص ثالث، دادههای خود را ارسال و دریافت نمایید.
دومین هدف استفاده از یک وی پی ان، این است که رد پای شما را در فضای آنلاین پاک کند. این شامل تاریخچهی اینترنت، تاریخچهی جستجو و کوکیهای شما هم میشود. این امر بخصوص دربارهی رمزنگاری کوکیها اهمیت بیشتری دارد. چرا که کوکیها میتوانند باعث شوند اشخاص ثالث به اطلاعات شخصی شما، اعم از دادههای هویتی، اطلاعات بانکی و محتوای سایتهایی که مشاهده میکنید؛ دسترسی پیدا کنند.
دقت کنید که اگر ویپیان شما دچار اختلال در اتصال به شبکه شود، عملا اتصال ایمنِ شما به شبکه هم دچار اختلال خواهد شد. یک ویپیان خوب میتواند این اختلالات را یافته و موانع موجود در راه اتصال ایمن را رفع کند. به این شکل، میزان داون تایمِ شبکه کاهش خواهد یافت، فعالیتهایی هم که از قبل در فضای اینترنت انجام میدادید، در دسترس سایرین قرار نخواهد گرفت.
دقت کنید که وی پی انها از روشهای مختلفی برای رمزنگاری ورود شما به حسابتان استفاده میکنند. یک ویپیان خوب یک روش ایمن برای ورود به حساب ایجاد میکند. به عنوان مثال ممکن است از شما بخواهد کد امنیتی عبوری خود را وارد کنید یا قابلیتِ تایید هویت دو مرحلهای را برای حساب خود فعال کنید. در چنین مواردی دستیابی به اطلاعاتتان برای مهمانهای ناخوانده دشوار خواهد شد.
درست از همان زمانی که برای نخستین بار، انسان اقدام به جستجو در فضای اینترنت کرد؛ اقدامات متعددی جهتِ امنسازی و محافظت از فضای اینترنت شکل گرفت. وزارت دفاع ایالات متحدهی آمریکا از دههی ۱۹۶۰ تا به حال، اقدامات متعددی را برای ایمنسازی فضای اینترنت انجام داده است. اما بیایید نگاهی به نیاکان ویپیانها بیندازیم.
* نیاکان وی پی ان: TCP و IP در واقع چهار مرحله دارد: لینک، اینترنت، انتقال داده و استعمال آن. وقتی به اینترنت وصل میشویم، شبکههای محلی و دستگاههای ما میتوانند اتصالی با دادههای محلی برقرار کنند. درست در همین نقطه، بیشترین خطر دادههای شما را تهدید میکند. در سال ۱۹۹۳، تیمی متشکل از متخصصان دانشگاه کلمبیا و آزمایشگاه AT&T Bell بالاخره توانستند اولین نمونههای ویپیانهای امروزه را بسازند. این ویپیانها به swipe معروف بودند. نرمافزاری که میتوانست پروتکلهای آیپی را رمزنگاری کند.
سال بعد، شخصی به نام وِی شو با توسعه دادنِ شبکهای که IPSec نام گرفت، یک پروتکل ایمن را در اینترنت شکل داد که میتوانست دادههای در حال انتقال در فضای اینترنت را رمزنگاری کند. سال ۱۹۹۶ هم یکی از کارمندان مایکروسافت به نام گوردیپ سینگ-پال توانست پروتکلهای تونلی همتا به همتا را ایجاد کند که اصطلاحا آنها را PPTP مینامند.
تکنولوژیِ سینگ درست در زمانی توسعه یافت که تعداد کاربران اینترنت رو به افزایش بود و نیاز شدیدی برای افزایش امنیت فضای اینترنت احساس میشد. در آن زمان، برنامههای آنتیویروس مدتها بود به دنیا معرفی شده بودند تا جلوی ویروسها و بدافزارهای جاسوس را بگیرند. اگرچه مردم و شرکتها کم کم نیاز به نرمافزاری پیدا کردند که بتواند تاریخچهی گردش اطلاعاتشان را در اینترنت مخفی کند و اطلاعاتشان را از دست بیگانگان دور نگه دارد.
به این ترتیب، اولین وی پی انها در دههی اولِ ۲۰۰۰ میلادی پا به عرصهی وجود گذاشتند. هرچند این ویپیانها بیشتر جنبهی بیزینسی و تجاری داشتند و انحصارا در اختیار کمپانیها قرار میگرفتند. اگرچه با توجه به نشتهای اطلاعاتی بسیار و دزدیهای سایبری که روز به روز بیشتر میشد، نیاز شدیدی به ویپیان احساس میشد. به این ترتیب، در دههی ۲۰۱۰ ویپیانهایی که مخصوص کاربران معمولی اینترنت بود هم به بازار عرضه شد.
با توجه به اطلاعاتی که از GlobalWebIndex در دست داریم، تعداد کاربران وی پی انها در فاصلهی سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. بخصوص در کشورهایی مانند تایلند، اندونزی و چین که استفاده از اینترنت بسیار کنترلشده و سختگیرانه است و محتواهای اینترنتی معمولا سانسور و فیلتر میشوند. تحقیقات نشان میدهد که از هر ۵ کاربر اینترنت، یک نفر از ویپیان استفاده میکند. تعداد کاربران ویپیان در کشورهایی مانند ایالات متحدهی آمریکا، بریتانیای کبیر و آلمان در مقایسه با سایر کشورها بسیار کمتر است و تنها ۵ درصد از کاربران از ویپیان استفاده میکنند. هر چند این تعداد روز به روز در حال افزایش است.
یکی از بزرگترین دلایلی که کاربران اینترنتی را این روزها به سمت وی پی ان میکشاند، افزایش تعداد محتواهاییست که برای برخی نواحی قفل است. به عنوان مثال، برخی از سرویسهای استریم ویدیو مانند نتفلیکس و یوتیوب محتواهایی تولید میکنند که ممکن است تنها برای برخی از کشورها در دسترس باشند. با کمک ویپیانهای امروزی، شما میتوانید آیپی خود را رمزنگاری و مخفی کنید. به این ترتیب میتوانید با آیپی کشور دیگری در فضای اینترنت بچرخید و به محتواهای گوناگون اینترنتی دسترسی پیدا کنید.
گفتیم که وی پی ان میتواند رفتار اینترنتی و جستجوی شما در فضای اینترنت را رمزنگاری کند. تنها زمانی میتوان این رمز را گشود که به کلید آن مجهز باشیم. تنها کسانی که این کلید را در اختیار دارند، کامپیوتر شما و ویپیان هستند. پس هیچکس (حتی تامینکنندهی سرویس شما) نمیتواند رفتار شما را در فضای اینترنت دنبال کند. ویپیانهای مختلف از شگردهای رمزنگاری متفاوتی استفاده میکنند؛ اما معمولا کار کردن با همهی آنها یک روش تقریبا مشابه دارد.
در دنیا انواع مختلفی از وی پی ان وجود دارند که میتوانید از آنها استفاده نمایید. اما یک نکتهی مهم: قبل از آنکه از هر نوع ویپیانی استفاده کنید، باید با نوعِ آن و کاربردش آشنا باشید. معمولا ویپیانها به سه نوع «اصلی» تقسیم میشوند:
کارمندان یک کمپانی همیشه به لپتاپ کاری خود دسترسی ندارند و گاهی نیاز دارند از منزل به کارهایشان رسیدگی کنند. درست از زمانیکه در سپتامبرِ ۲۰۲۰ کرونا به اوج خود رسید، تعداد زیادی از شرکتها با مشکل عدم دسترسی به تجهیزات ایمنی کافی برای کارمندانشان مواجه بودند. بخصوص که درصد دورکاری در دنیا به اوج خود رسید و این باعث میشد کارمندان از طریق دستگاه شخصی خود (کامپیوتر شخصی، لپتاپ، تبلت و گوشیهای تلفن همراه) به شبکهی کمپانی وصل شوند. درست در این زمان بود که کمپانیها ویپیانهای SSL را به عنوان راهحل معرفی کردند. برای کار با این ویپیان دسترسی به مرورگر بر پایهی HTML-5 کفایت میکند. مرورگری که تقریبا در تمامی دستگاهها پشتیبانی میشود.
یک وی پی ان مکان به مکان معمولا به ویپیانی گفته میشود که شبکههای اینترانت شخصی را از دید اشخاص ثالث پنهان میکند. به این ترتیب، به کاربران اجازه میدهد تا بتوانند به منابع یکدیگر دسترسی پیدا کنند. این ویپیانها معمولا برای شرکتهایی مناسب است که در شعب مختلف گسترده شدهاند. شعبی که هر کدام شبکههای محلیِ (LAN) مخصوص به خود را دارند؛ که به یک شبکهی WAN (شبکهی گستردهی محلی) وصل میشوند. این ویپیانها حتی در زمانی که دو شبکهی اینترانت مجزا برقرار است هم به کمک شرکتها میآیند، تا بتواند انتقال دادهها را در میان این شبکهها ایمنسازی کند. این ویپیانها عموما توسط کمپانیهای بزرگ مورد استفاده قرار میگیرند و سازوکار پیچیدهتری در مقایسه با ویپیانهای SSL دارند. به دلیل همین پیچیدگی انعطافی را که SSL از خودش نشان میدهد، ندارند. با این وجود، برای برقراری ارتباط در میان دپارتمانهای بزرگ عالی خواهند بود.
این ویپیانها عموما وظیفهای برقراری ارتباط در میان کاربران و سرورها را بر عهده دارند. وصل شدن به یک ویپیان کاربری درست مانند این است که با یک کابل اضافه به شرکت خود وصل شوید. این ویپیانها یک شبکهی ایمن ایجاد میکنند و به شما اجازه میدهند اتصال ایمنی را با شرکت خود برقرار کنید. البته برای استفاده از این ویپیانها ابتدا باید آنها را نصب نموده و آن را پیکربندی نمایید. این نوع ویپیان تونلِ برقرار شده بین کامپیوتر شخصی شما و اینترنت را کوتاه میکنند و به طور خودکار دادههای شما را رمزنگاری میکنند.
وی پی انهای کاربری از جمله محبوبترین ویپیانهای دنیاست. این ویپیانها بخصوص برای افرادی مناسبند که به صورت مستقیم به شبکهی عمومی WLAN وصل میشوند. مزیت این نوع ویپیان این است که ایمنیِ اتصال برقرار شده تضمین میشود و دسترسی به اطلاعاتِ جهانی سادهتر خواهد شد. علاوه بر آن، برای تلفنهای همراه نیز در دسترس میباشد.
قبل از آنکه بخواهید وی پی ان را در دستگاه خود نصب کنید، ابتدا باید با چند متد اجرای آن آشنا باشید. معمولا ویپیانها را میتوان به سه شکل مختلف اجرا کرد:
۱. ویپیانهای شرکتی
ابتدا باید نرمافزار ویپیان برای کاربر نصب شود و متناسب با نیاز کاربر باشد. پس از نصب، ویپیان در پایانهی خود یک لینک ایجاد میکند که شما را به آن پایانه وصل میکند. به این روش یک تونل امن و رمزنگاریشده ایجاد میشود. معمولا در شرکتها برای اینکه بتوانید به این ویپیانها وصل شوید، باید رمز داشته باشید.
۲. افزونههای مرورگر
ویپیانهای بسیاری را در فضای اینترنت میتوان به عنوان افزونهی مرورگر مورد استفاده قرار داد. این افزونهها را معمولا به مرورگرهایی مانند گوگل کروم و فایرفاکس میتوان افزود. برخی از مرورگرها مانند اُپرا هم افزونههای مخصوص به خود را دارند. شما با نصب این افزونهها در مرورگر خود، به سادگی میتوانید به آن دسترسی پیدا کنید، آن را پیکربندی کنید و به صورت ایمن در فضای اینترنت بگردید. (دقت کنید که بسیاری از جمعکنندگانِ داده در فضای اینترنت ممکن است یک ویپیان قلابی ایجاد کنند و شما را گول بزنند. با توجه به اینکه دادههای انتقالی سیستم شما بسیار مهم است، دقت کنید که از ویپیان معتبری استفاده کرده باشید).
۳. ویپیان روتر
اگر چندین دستگاه به یک شبکه اینترنت وصل شده باشند، میتوانید از طریق یک ویپیان روتر به سادگی آن شبکهی اینترنت را ایمنسازی کنید. به این ترتیب، دیگر نیازی به نصبِ ویپیان مستقل در تک تک دستگاههای شما نخواهد بود. این ویپیانها بخصوص برای ایمنسازیِ دستگاههایی که توان پیکربندی ندارند، بسیار مناسب خواهد بود (مانند تلویزیونهای هوشمند). به این ترتیب، از طریق هر دستگاهی در منزل خود میتوانید به دادههایی که برای مناطق خاص قفل هستند، دسترسی پیدا کنید.
۴. ویپیانهای شرکتی
همانطور که پیش از این گفتیم، ویپیانهای شرکتی وظیفهی شخصیسازیِ تنظیمات اینترنت یک شرکت را برعهده دارند؛ تا از دستان اشخاص ثالث دور بمانند. معمولا این نوع ویپیانها توسط تیم آیتی شرکت خودِ شما ایجاد میشوند. دقت کنید که به عنوان کاربرِ این ویپیان، تمام رفتارهای اینترنتیِ شما توسط شرکتتان مشاهده خواهد شد. این به شرکت شما اجازه میدهد تا ریسکهای موجود در نشت اطلاعات را به حداقل برسانند و امنیت سایبری شرکت را تامین کنند. مهمترین مزیت این ویپیانها هم برقراری اتصال ایمن برای سرورهای اینترانت است، که کارمندان مختلف را به هم وصل میکند.
بله! تعداد بسیار زیادی ویپیان در دنیا وجود دارند که مخصوصِ تلفنهای همراه و دستگاههای شخصی طراحی میشوند. بنابراین اگر قصد دارید فعالیت اینترنتی و دادههای خود را محفوظ و امن نگه دارید، ویپیان میتواند انتخاب خوبی باشد. برای دانلود این ویپیانها کافیست به اپ استور اپل یا گوگل پلی مراجعه کنید.
لازم است بدانید که ویپیانها به هیچ عنوان نقش آنتی ویروس را برای شما بازی نمیکنند. بلکه تنها از آدرس آیپی و تاریخچهی اینترنت شما محافظت میکنند. پس یک ویپیان نمیتواند از کامپیوتر شما در برابر حملات ویروسها و بدافزارها محافظت کند. پس اگر قصد دارید دست هکرها و دزدان اطلاعات را از دستگاه خود قطع کنید، به فکر یک آنتی ویروس خوب باشید! اگر بدافزار به جانِ دستگاه شما بیفتد، اطلاعات شما نشت پیدا کرده، آسیب خواهند دید. ممکن است اطلاعات و دادههای خصوصی شما دزدیده شود. پس لازم است در کنار یک ویپیان قوی، از یک آنتیویروس قدرتمند هم استفاده کنید.
و اما میرسیم به نتیجهگیری!
ویپیان به ابزاری گفته میشود که میان شما و اینترنت، یک اتصال ایمن برقرار میکند. ویپیان درست مانند تونلی شما را به اینترنت وصل میکند، که کاملا امن است و اتصال شما را رمزنگاری میکند. به این شکل، آدرسِ آیپی شما در نقابی مبدل پنهان خواهد شد و آیپیِ کشور یا منطقهای دیگر به شما داده خواهد شد. هدف از استفاده از ویپیان، جلوگیری از حملات سایبری و دزدی اطلاعات است. یک ویپیان به شما اجازه میدهد تا بتوانید به محتواهایی که برای برخی مناطق قفل هستند، دسترسی پیدا کنید. در این صورت، حتی اگر محتوایی برای منطقهی شما قفل باشد، میتوانید به آن دسترسی داشته باشید.